กรุงเทพฯเมืองน้ำ จากวารี สู่มหานคร

สลัดความหวาดกลัว แล้วเปลี่ยนมาเป็นโอกาสการเรียนรู้ และทำความรู้จักกับ “กรุงเทพฯ .. เมืองน้ำ” พร้อมสำรวจสายน้ำนิยามเมืองกรุง กับแง่มุมของเมืองหลวงฟ้าอมร … ที่เราอาจลืมเลือนไป

ช่วงหนึ่งเดือนที่ผ่านมา วิกฤติมหาอุทกภัยได้หนุนเนื่องให้เรื่อง “น้ำ” กลายเป็นประเด็นยอดฮิตที่สุดของสังคมไทย เราได้เห็นคนกรุงจดจ่อกับตัวเลขระดับน้ำทะเลและปริมาณน้ำยิ่งกว่าราคาน้ำมันหรือดัชนีหุ้น

หลายคนปันใจจากละครหลังข่าว ไปเกาะติดกับสถานการณ์มวลน้ำ ก้อนน้ำ และพนังกั้นน้ำ (แตก) จนเกิดปรากฏการณ์แห่กักตุนอาหาร น้ำดื่มบรรจุขวด และบะหมี่กึ่งสำเร็จรูปที่สาบสูญไปจากร้านค้า

ขณะเดียวกันก็เกิดนวัตกรรมใหม่ๆ เช่น ถุงชิปห่อรถยนต์ ป้อมค่ายกระสอบทราย และฟิวเจอร์บอร์ดผุดขึ้นทั่วเมือง

ท่าม กลางความตระหนก ตึงเครียด และความสูญเสียมหาศาลกว่าภัยธรรมชาติครั้งไหนๆในความทรงจำ วิกฤติมหาอุทกภัยในครั้งนี้ยังเตือนให้เราตระหนักว่า ความจริงแล้วกรุงเทพฯคือมหานครบนที่ราบปากแม่น้ำ และทอดตัวขวางเส้นทางน้ำหลาก …

ด้วย เหตุนี้ผู้ที่ตั้งถิ่นฐานทุกยุคสมัยจึงต้องสนใจการจัดการเรื่องน้ำเสมอมา มีการขุดคู สร้างคลอง และระบบคันกั้นน้ำ จนกลายเป็นโครงข่ายคูคลอง สลับซับซ้อนราวกับค่ายกลอยู่ในทุกพื้นที่

น้ำท่วมครั้งประวัติศาสตร์ครั้งนี้ เป็นบทเรียนราคาแพงที่จะตอกย้ำข้อเท็จจริงที่ว่า “ถ้าคิดจะสร้างบ้านแปลงเมืองในที่ราบลุ่มแม่น้ำ จงอย่าได้ล้อเล่นกับการจัดการน้ำเป็นอันขาด” ซึ่ง ถึงแม้มวลน้ำหลากที่ไหลมากับวิกฤติมหาอุทกภัยคราวนี้จะสร้างความเสียหาย แต่ถ้าปราศจากน้ำหลากแบบเดียวกัน กรุงเทพฯก็คงไม่มีรูปลักษณ์แบบที่ดังที่เรารู้จักในปัจจุบัน

The gift of the Chao Phraya River:

ถ้าลองย้อนเวลากลับไปสัก 12,000 ปี เราจะเห็นอ่าวไทยกว้างขวางผิดปกติ … ตอนนั้นที่ราบภาคกลางตอนล่าง หรือที่ราบลุ่มปากแม่น้ำเจ้าพระยายังจมอยู่ใต้น้ำ และเคยมี ปลาวาฬ ตัวเขื่องแหวกว่ายอยู่แถวบางเขน (เพราะมีคนพบซากกระดูกของพวกมัน) ขณะ ที่นักธรณีวิทยาก็ยืนยันว่า ในสมัยนั้นแม่น้ำเจ้าพระยาคงไหลลงมาลงอ่าวไทยโดยตรง นครสวรรค์หรือชัยนาท พัดพาเอาตะกอนดินทับถมเป็นทะเลตมแถวอยุธยา และปทุมธานี

พอ ผ่านร้อนผ่านหนาวมานับพันฤดู ทะเลตมก็แข็งตัวกลายเป็นผืนดินงอกออกไปทางใต้ จนเกิดเป็นนนทบุรี กรุงเทพมหานคร และสมุทรปราการตามลำดับ แม่น้ำเจ้าพระยาจึงกลายเป็นตัวการถมผืนน้ำ เสกตะกอนตม จนมีแผ่นดินกรุงเทพฯ

เฮโรโดตัส … นักประวัติศาสตร์นามกระเดื่องเคยบอกว่า “อียิปต์ คือของขวัญจากน้ำไนล์” คงไม่ผิดนักถ้าใครจะบอกว่า “กรุงเทพฯ คือของขวัญจากแม่น้ำเจ้าพระยา” …

Loving with Inundation

ใน ช่วงที่ฤดูฝนเตรียมส่งต่อไม้ให้ฤดูหนาว แม่น้ำเจ้าพระยาจะไหลหลากล้นตลิ่ง ส่งน้ำสีโคลนขุ่นคลั่กเข้าท่วมที่ราบสองฝั่งแม่น้ำเป็นประจำทุกปี

น้ำ หลากจะนำตะกอนดินที่อุดมด้วยธาตุอาหารไปกองไว้ตามไร่นาของเกษตรกร ระบบเติมปุ๋ยธรรมชาตินี่องที่ช่วยให้ที่ราบภาคกลางกลายเป็นแหล่งปลูกข้าว ชั้นยอด

ชาวที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาเข้าใจจังหวะฤดูน้ำหลากเป็นอย่างดี จึงปลูกบ้าบนเสาสูง ยกตัวบ้านให้พ้นน้ำเสมอ

ผู้ ปกครองกรุงศรีอยุธยาก็เลือกสร้างวังและวัดบนเกาะเมือง ซึ่งสูงกว่าพื้นที่โดยรอบ ซึ่งเมื่อข้าศึกยกเข้าประชิด ก็ใช้ยุทธศาสตร์ตั้งมั่นรับศึกอยู่ในเกาะเมือง ใช้ปืนใหญ่ที่ซ่อนอยู่หลังกำแพงอิฐที่แกร่งระดมยิงข้าศึก (ลองชมแนวกำแพงของอยุธยาได้ที่ป้อมเพชรตรงข้ามวัดพนัญเชิง จังหวัดพระนครศรีอยุธยา) รอจนน้ำเหนือไหลหลากมาท่วมค่ายข้าศึก จนต้องถอยทัพกลับไป

ปัจจุบัน เขื่อนใหญ่ที่กั้นแม่น้ำเจ้าพระยา ทำให้ฤดูน้ำหลากไม่รุนแรงอย่างในอดีต และตะกอนดินอันอุดมสมบูรณ์ส่วนมากก็ไม่ได้ไหลไปถึงผืนดินของเกษตรกรอีกแล้ว

The Ever Changing River

แม่น้ำเจ้าพระยาไหลมารวมกับแม่น้ำป่าสักตรงหน้าป้อมเพชร ก่อนจะไหลลงทางใต้ออกสู่อ่าวไทยที่สมุทรปราการ

ซึ่ง ช่วงนี้แม่น้ำเจ้าพระยาจะไหลผ่านพื้นที่แบนราบ แม่น้ำคดเคี้ยวกวนจนต้องล่องเรืออ้อมโค้งน้ำกันนานนับวัน ในที่สุดก็มีการขุดคลองลัดตัดเชื่อมโค้งน้ำในจุดต่างๆ เริ่มต้นปรับเปลี่ยนแม่น้ำให้สอดรับกับความต้องการของมนุษย์

เดิมที แม่น้ำเจ้าพระยาไม่ได้ไหลผ่านหน้าพระบรมมหาราชวัง แต่ไหลเป็นวงโค้งอ้อมไปตามแนวคลองบางกอกน้อย … พระ เจ้าไชยราชาธิราชมีพระประสงค์ต้องการให้พ่อค้าเดินทางจากอยุธยาออกทะเลง่าย ขึ้น จึงบัญชาให้ขุดคลองลัดเชื่อมแม่น้ำเจ้าพระยาตรงบริเวณที่เป็นโรงพยาบาลศิริ ราชไปถึงหน้าวัดอรุณ

คลองขุดสายนี้ช่วยร่นระยะทางเดินเรือไปได้นับสิบกิโลเมตร … พอ นานเข้า น้ำกลับไหลผ่านคลองลัดนี้มากกว่าทางน้ำเดิม คลองลัดจึงขยายใหญ่กลายเป็นทางน้ำสายหลักของแม่น้ำเจ้าพระยา ส่วนทางน้ำเดิมก็ตีบเล็กกลายเป็นคลองบางกอกน้อย

หาก คุณนึกสนุกอยากจะสวมบทเป็นนักสำรวจล่ะก็ การเหมาเรือหางยาวจากท่าพระจันทร์หรือท่าช้าง ไปเก็บบรรยากาศชีวิตริมคลองที่เป็นเส้นทางดั้งเดิมของแม่น้ำเจ้าพระยา ก็เป็นกิจกรรมที่ชิลล์ไม่น้อยทีเดียว

Crossing the Bridge

ใน บรรดาสะพานยี่สิบกว่าสะพานที่ทอดข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา คงไม่มีสะพานไหนกล้าแข่งดีกรีความโรแมนติก หรือผ่านประวัติศาสตร์โชกโชนเท่ากับสะพานพระพุทธยอดฟ้า หรือที่เรียกกันย่อๆว่า “สะพานพุทธ” ซึ่งบริษัทเดอร์แมนลองจากประเทศอังกฤษออกแบบสะพานนี้ด้วยเทคโนโลยี่ล้ำสมัย (ในสายตาของคนยุคนั้น) โดยใช้โครงเหล็กยักษ์ที่ยึดด้วยน๊อตมากมาย แต่ถ้ามีเรือใหญ่ผ่านมาเมื่อใดก็สามารถยกช่วงกลางสะพานให้เรือแล่นผ่านไปได้

ตั้งแต่เปิดใช้งานมาตั้งแต่ปี 2475 สะพานพุทธ คือ สะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาแห่งแรกที่ตั้งอยู่กลางเมือง โดยเชื่อมฝั่งพระนครเข้ากับฝั่งธนบุรี (สะพานแรกที่ทอดข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาคือ สะพานพระราม 7 เป็นสะพานสำหรับรถไฟ และตั้งอยู่ทางเหนือของตัวเมืองกรุงเทพฯ) ด้วยสะพานขนาดมหึมาและมีสีเขียวสด ทำให้สะพานพุทธเป็นไอคอนสื่อความศิวิไลซ์ของเมืองกรุงใน พ.ศ. นั้น แต่ในขณะเดียวกันก็เป็นเป้าการทิ้งระเบิดในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง

สะพานคอนกรีตขึงเคเบิ้ลในศตวรรษที่ 21 อาจ จะดูยิ่งใหญ่อลังการ แต่เด็กวัยละอ่อนยังชอบที่จะชวนกันไปเดินตลาดนัดยามค่ำคืน ต่อด้วยโปรแกรมนั่งสวีตกันบนสะพานเหล็กรุ่นปู่ที่กำลังจะมีอายุครบ 80 ปี

ถึง ช่วงลมหนาวมาเยือนแบบนี้ อาจจะลองจูงมือคนรู้ใจไปยืนอยู่กลางแม่น้ำเจ้าพระยา แล้วทำให้เขาหรือเธอรู้สึกว่ายืนอยู่ระหว่างสองโลก เริ่มด้วยการเสพวิวย่านเมืองเก่าที่มีวัดอรุณฯ เป็นพระเอกจนอิ่มใจ แล้วค่อยหันไปมองแสงไฟจากบรรดาตึกสูง ที่เรียงรายอยู่ตรงขอบฟ้าอักฟากของสะพานพุทธ

The Taste of Multi Culture

ไม่ ว่าจะเป็นนักท่องเที่ยวที่เบียดเสียดกันอยู่บนภัตตาคารลอยน้ำในวันนี้ หรือพ่อค้าราชทูตเมื่อหลายศตวรรษก่อน แม่น้ำเจ้าพระยาก็ยังอ้าแขนต้อนรับอาคันตุกะจากแดนไกลเสมอ ผู้มาเยือนหลายคนหลงเสน่ห์เจ้าพระยาชนิดหัวปักหัวปำ ถึงขั้นทิ้งถิ่นเกิดมาปักหลักอยู่สองฟากฝั่งแม่น้ำ

ชางดัชต์จำนวนมากเคยเคยตั้งสถานีการค้าอยู่แถวปากแม่น้ำ กลายเป็นนิวอัมสเตอร์ดัม หรือ “อัมสเตอร์ดัมใหม่” …

ชาว ญี่ปุ่นก็หนีการประหัตประหารทางศาสนามาสร้างหมู่บ้านญี่ปุ่นอยู่นอกเกาะ เมืองอยุธยา ผู้มาเยือนยังนำธรรมเนียมและความรู้ใหม่มาเติมลงในส่วนผสมทางวัฒนธรรมของ ลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา จนเกิดเป็นความสร้างสรรค์ในทุกแขนง

ถ้าอยากรู้ว่าส่วนผสมที่ว่ามีรสชาติหอมหวานเพียงใด … ลอง นั่งเรือข้ามฟากจากท่าปากคลองตลาดไปสำรวจย่านกุฎีจีน ชุมชนเก่าแก่แห่งนี้เคยเป็นที่ลี้ภัยของชาวโปรตุเกสตอนกรุงศรีอยุธยาแตก จึงมีวัดซางตาครูส เป็นศาสนสถานหลักตั้งเด่นอยู่ริมแม่น้ำ

นอกจากจะมีชื่อเสียงในฐานะที่เป็นชาวยุโรปชาติแรกๆที่เดินทางสำรวจห้วงมหาสมุทรในศตวรรษที่ 15 ชาวโปรตุเกสยังเป็นนักทำขนมตัวยง และทำให้โลกรู้จักกับทาร์ตไข่ อีกทั้งทำให้ฝอยทอง ทองหยิบ ทองหยอด ปรากฏอยู่บนเมนูขนมไทยด้วย

พอ คุณอิ่มใจไปกับบ้านไม้หลังงามในย่านกุฎีจีนแล้ว อย่าพลาดชิมขนมฝรั่งกุฎีจีนอันเป็นเอกลักษณ์ กรอบนอกนุ่มในตามแบบขนมฝรั่ง โรยหน้าด้วยฟักเชื่อม ลูกเกด และลูกพลับแห้งที่หวานตามสูตรของคนจีน … นี่ล่ะ รสชาติใหม่ๆที่สายน้ำเจ้าพระยาช่วยผสมผสานได้อย่างลงตัว

Living in the Past

ยาม ที่ป่าดงพงพียังกว้างใหญ่ มีโจรและสัตว์ร้ายชุกชุม ผู้คนในลุ่มน้ำต่างอาศัยแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นเส้นทางสัญจร เดินทางขึ้นล่องไปซื้อขายข้าวของกันตามท่าเรือและตลาดริมน้ำ …

ถึงยุคที่ทุ่งนาและท่าเรือหายไป … ตลาดก็ย้ายไปอยู่ตามถนนสายหลัก ทิ้งให้จังหวะชีวิตตามย่านการค้าเก่าริมแม่น้ำเจ้าพระยาเต้นช้าลงอย่างน่าใจหาย … แต่ความเนิบช้าคือยาขนานเอก ที่บำบัดกับอาการเอียนชีวิตที่เร่งรีบของคนกรุงได้ชะงัดนัก

การหลบไปใช้เวลาในช่วงวันว่าง ออกจากบ้านไปในชุดสบายๆ ไปเดินทอดน่องไปชมย่านการค้าเก่าคู่พระนครอย่าง “ท่าเตียน” ที่กลิ่นอายอดีตยังเข้มข้น สำรวจตึกแถวเก่าแก่อายุร่วมร้อยปีที่ตั้งเรียงราย …

แวะเข้าไปดูหนังสือดีๆในร้าน River Book จาก นั้นหาที่นั่งเหมาะๆแถวริมน้ำ เสพหนังสือเล่มโปรดเคียงข้างด้วยขนม เครื่องดื่มคู่ใจ และอาหารอร่อยๆเช่นผัดไทยที่ท่าเตียนอันเลื่องชื่อ … แล้วรอให้ตะวันคล้อยลับ ปิดท้ายวันด้วยภาพซิลลูเอทพระปรางค์วัดอรุณฯแบบชัดๆเต็มตา

Bangkok from Above

กรุงเทพฯ เป็นเมืองหลวง “อกแตก” … มี แม่น้ำสายใหญ่ไหลผ่านกลางใจเมือง โดยเห็นได้จากภาพถ่ายดาวเทียมบนเว๊ปกูเกิลเอิร์ท หรือลองพาตัวเองไปบนอยู่บนเครื่องบิน หรือบนยอดตึกสูง แล้วมองเมืองฟ้าอมรในมุมมองของเทวดาสักครั้ง อาทิเช่นห้องอาหารตามโรงแรมริมแม่น้ำเจ้าพระยา ที่อยู่บนชั้นสูงๆ ที่อยู่ในตำแหน่งที่เหมาะเจาะ มีทั้งวิวแม่น้ำเจ้าพระยาและป่าตึกระฟ้าแถบใจกลางเมืองอย่างเต็มตา บรรยากาศสบายๆภายในร้าน พร้อมนั่งจิบค๊อกเทลเคล้าเสียงเพลงแจ๊ส ชี้ชวนเพื่อนหรือแขกพิเศษของคุณ มองดูแลนด์มาร์กสำคัญๆของกรุงเทพฯจากมุมสูง

Canals Create New Commerce

นอก จากคลองคูเมืองและคลองลัดแถบใจกลางกรุง ยังมีเครือข่ายคลองขุดอีกมากมายที่เชื่อมแม่น้ำเจ้าพระยากับแม่น้ำท่าจีนทาง ทิศตะวันตก และแม่น้ำบางปะกงทางทิศตะวันออก คลองพวกนี้ไม่ได้ถูกขุดขึ้นเพื่อระบายน้ำหลาก เพราะอย่าลืมว่า “ชาวลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาไม่ได้มองน้ำหลากเป็นภัย” … พวก เขาขุดคลองเพื่อสร้างเส้นทางขนส่งสินค้า เปิดทางเข้าถึงที่ดินกสิกรรมผืนใหม่ หรือใช้เป็นเส้นทางยุทธศาสตร์ สำหรับส่งทหารและเสบียงกรังไปทำศึกกับข้าศึกมากกว่า

“คลองประเวศน์บุรีรมย์” ที่ขุดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 คือตัวอย่างคลองขุดที่เชื่อมปลายคลองพระโขนงเข้ากับแม่น้ำบางปะกง … จะ ว่าไปแล้วคลองสายนี้เปรียบเหมือนมอร์เตอร์เวย์ยุคเก่า เป็นเส้นทางที่เกษตรกรแถบฉะเชิงเทราขนผลผลิตจากเรือกสวนไร่นามาชายใน กรุงเทพฯ และทำให้พ่อค้าขนสินค้าจากเมืองกรุง ไปขายที่ตลาดฉะเชิงเทรา

บนคลองสายนี้ คุณจะพบ “ตลาดคลองสวนร้อยปี” ที่ยังมีตึกแถวไม้เรียงกันเป็นตับ รวมทั้งชุมชนที่ได้รับการอนุรักษ์เอาไว้อย่างดี

คุณอาจจะเริ่มจากการชมพิพิธภัณฑ์ขนาดย่อมที่มีโมเดลของตลาดคลองสวน และข้าวของเก่าแก่หลายร้อยชิ้น … จากนั้นแวะกินเป็ดพะโล้เป็นมื้อเที่ยง แล้วเดินไปเก็บภาพมุมสูงจากสะพานข้ามคลอง แล้วอย่าลืมไปทักทายดาราดังของตลาดแห่งนี้ที่ “ร้านกาแฟโบราณแป๊ะหลี” ก่อนจะนั่งพักจนหายเหนื่อย แล้วค่อยเดินเลือกซื้อข้าวของติดไม้ติดมือกลับเมืองกรุง

ว่าแต่ … น้ำเริ่มลดแล้ว คุณคงไม่ต้องซื้อเสบียงกรังกลับไปตุนจนเต็มตู่เย็น อย่างในช่วงวิกฤติมหาอุทกภัยแล้วใช่ไหม?

For the Record

• 65 กิโลเมตร คือความยาวของคลองแสนแสบ ที่ถูกขุดขึ้นเพื่อเชื่อมแม่น้ำเจ้าพระยากับแม่น้ำบางปะกง เพื่อใช้เป็นเส้นทางส่งกำลังในการทำศึกกับญวน (เวียดนาม) ในสมัยรัชกาลที่ 3 คลองแสนแสบนับเป็นคลองที่ยาวที่สุดในประเทศไทย
• 372 กิโลเมตร คือความยาวของแม่น้ำเจ้าพระยา นับเฉพาะส่วนที่อยู่จากนครสวรรค์ถึงปากน้ำ แต่ถ้ารวมความยาวของแม่น้ำน่านซึ่งเป็นแควย่อยสายที่ยาวที่สุดด้วยแล้ว แม่น้ำเจ้าพระยาจะยาวถึง 1,110 กิโลเมตร
• 13,462 กิโลเมตร คือปริมาณความจุของน้ำของเขื่อนภูมิพล ซึ่งเป็นเขื่อนที่ใหญ่ที่สุดของประเทศไทย … เขื่อนคอนกรีตแห่งนี้ทอดตัวขวางแม่น้ำปิง ซึ่งเป็นแควสายหนึ่งของแม่น้ำเจ้าพระยา
• 

• 500 เมตร คือความยาวของช่วงกลางสะพานกาญจนาภิเษก ซึ่งเป็นสะพานขึงในระบบถนนวงแหวนรอบนอก ช่วงบางพลี-สุขสวัสดิ์ นับว่ามีช่วงที่ทอดข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาที่ยาวที่สุด
• 10,000 ปี คือ อายุอย่างน้อยที่สุดของแม่น้ำเจ้าพระยา แม่น้ำสายนี้ปรากฏมาตั้งแต่ยุคไพลสโตซีน หรือยุคน้ำแข็ง อีกทั้งแม่น้ำเจ้าพระยายังเคยเป็นแควสำคัญของแม่น้ำดึกดำบรรพ์ ซึ่งปัจจุบันจมอยู่ใต้อ่าวไทย

ขอบคุณ : เนื้อความส่วนใหญ่จาก http://www.citibank.co.th/mobile/promotions/citibank/2011/around-magazine-nov/around-magazine-nov-11.pdf

La Thakpea, is one of professional hair braid with many styles for your favorite ones. I am available to go to your residence or anywhere in Bangkok you date. For more Infor, Plz Call: (+66) 086-551-3967 you may email us at: phalla19@gmail.com